Ayıplı Mal ve Hizmetlerde Tüketici Hakları: Bilmeniz Gereken Her Şey

Tüketici Hukuku, günlük hayatın her alanında karşımıza çıkan ve çoğu zaman farkında bile olmadan muhatap olduğumuz bir hukuk dalıdır. Özellikle alışveriş, hizmet alımı ve garanti süreçlerinde yaşanan problemler, Tüketici Hakem Heyetleri ve Mahkemeleri aracılığıyla çözüme kavuşturulmaktadır. En yaygın konulardan biri ise ayıplı mal ve hizmetlerdir.

Bu yazıda, tüketicilerin yasal haklarını ayrıntılı biçimde ele alıyor ve ayıplı ürünle karşılaşıldığında izlenmesi gereken yolları açıklıyoruz.

Ayıplı Mal Nedir?

Ayıplı mal, beklenen nitelikleri taşımayan, sözleşmede veya ambalajda belirtilen özelliklere sahip olmayan ya da kullanım amacına uygun olmayan ürünleri tanımlar. Bu durumlar genellikle şu şekillerde ortaya çıkar:

• Fiziksel bozukluklar veya üretim hataları

• Ambalajında belirtilen özelliklerin üründe bulunmaması

• Kullanım kılavuzuna rağmen çalışmaması

• Satın alındıktan sonra kısa sürede arızalanması

Ayıplı mal durumu, ürün tesliminden itibaren ilk 6 ay içinde ortaya çıkarsa, malın ayıplı olduğu varsayılır ve ispat yükümlülüğü satıcıya aittir.

Ayıplı Hizmet Nedir?

Sadece mal değil, sunulan bir hizmet de ayıplı olabilir. Ayıplı hizmet, verilen sözleşmeye aykırı şekilde gerçekleştirilmiş veya hiç gerçekleştirilmemiş hizmetlerdir. Örneğin:

• Tadilat işlemlerinin söz verildiği gibi yapılmaması

• Güzellik merkezi ya da bakım hizmetlerinde zarar oluşması

• Eğitim, ulaşım, konaklama gibi hizmetlerde vaat edilenin sunulmaması

Bu tür hizmetlerde de tüketici, belirli haklara sahiptir ve başvuru yolları benzerdir.

Tüketicinin Ayıplı Mal veya Hizmet Durumunda Sahip Olduğu Haklar

6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun kapsamında tüketiciye dört temel hak tanınmıştır. Ayıplı mal veya hizmet durumunda tüketici şu seçimlik haklardan birini kullanabilir:

1.   Malın ücretsiz onarımı

2.   Ayıpsız misliyle değiştirilmesi (değişim)

3.   Satış bedelinden indirim yapılması

4.   Satış sözleşmesinin feshi (iade)

Tüketici bu haklardan birini seçmekte özgürdür. Ancak, ürünün türüne ve kullanım şekline göre en uygun çözüm mahkeme veya hakem heyeti tarafından belirlenebilir.

İşlem Süresi ve Başvuru Yolları

Tüketici, ayıplı malı teslim aldığı tarihten itibaren 2 yıl içinde haklarını kullanabilir. Dayanıklı tüketim mallarında bu süre, teslim tarihinden başlar. Ancak gizli ayıp durumlarında süre, ayıbın öğrenildiği tarihten itibaren işlemeye başlar.

Başvuru yolları şu şekildedir:

• Malın alındığı satıcıya veya ithalatçı firmaya doğrudan başvuru

• Sorun çözülmezse Tüketici Hakem Heyeti’ne (belirli tutarlara kadar)

• Daha yüksek bedellerde veya karara itirazda Tüketici Mahkemesi’ne

Tüketici Hakem Heyetleri 2025 yılı itibarıyla yaklaşık 104.000 TL altındaki başvurularla ilgilenebilmektedir. (Not: Bu tutar yıllık olarak güncellenir, her zaman güncel sınır kontrol edilmelidir.)

Garanti Belgesi ve Satış Sonrası Hizmetler

Tüketicilerin haklarını kullanabilmeleri açısından garanti belgesi kritik önemdedir. Ürünle birlikte verilen garanti süresi içerisinde, üretim kaynaklı sorunlar ücretsiz şekilde onarılmak zorundadır. Ayrıca, üretici firmaların yedek parça ve servis hizmeti sunma yükümlülükleri de vardır.

Garanti kapsamında yapılan işlemler, tüketici aleyhine ücretlendirilemez. Eğer servis yetkili değilse veya işlem garantiyi bozarsa, bu durum yasal hak ihlali anlamına gelir.

İnternetten Alışverişte İade Hakkı Ayrıcalığı

Mesafeli satış sözleşmeleri kapsamında (internet alışverişi gibi), tüketicinin herhangi bir gerekçe göstermeksizin 14 gün içinde cayma hakkı vardır. Ürün denenmiş veya ambalajı açılmış olsa bile, kullanılmadığı sürece iade mümkündür. Ancak bazı ürünlerde (kişisel bakım, gıda, hızlı bozulan ürünler vb.) bu hak sınırlanabilir.

Tüketici Haklarına Saygı, Güvenli Pazarın Temelidir

Ayıplı mal ve hizmetlerle mücadele, sadece bireysel değil, toplumsal bir bilinç gerektirir. Tüketici olarak haklarımızı bilmek, piyasada kalite ve etik rekabetin sağlanmasına da katkı sunar. Satıcılar ve hizmet sağlayıcıları ise şeffaflık ve sorumluluk ilkesiyle hareket etmelidir.

Tüketici olarak karşılaştığınız bir sorunla ilgili nasıl hareket edeceğinizi bilmek, size zaman ve maliyet kazandırır. Haklarınızı doğru kullanmak ve yasal süreci güvenle yönetmek için gerektiğinde uzman desteği almanız, etkili bir çözüm yolunun kapılarını aralar.