Sözleşme Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gereken Hukuki Unsurlar

Sözleşmeler, bireyler ve kurumlar arasında kurulan hukuki ilişkilerin temelini oluşturur. Satıştan kiralamaya, iş ilişkisinden ortaklık anlaşmalarına kadar günlük hayatta birçok işlem sözleşmelerle güvence altına alınır. Ancak sözleşme hazırlarken yapılan eksiklikler, yanlışlıklar veya belirsizlikler taraflar açısından ileride ciddi hukuki sorunlara yol açabilir. Bu nedenle sözleşme metinlerinin hazırlanması, yalnızca dil bilgisi açısından değil, hukuki geçerlilik ve açıklık açısından da dikkatle ele alınmalıdır.

Bu yazıda, geçerli ve bağlayıcı bir sözleşmenin hangi unsurları taşıması gerektiğini, sık yapılan hataları ve dikkat edilmesi gereken püf noktaları ele alıyoruz.

Sözleşme Nedir?

Sözleşme, iki veya daha fazla tarafın belirli bir hukuki sonuç doğurmak üzere iradelerini karşılıklı ve birbirine uygun şekilde açıklamalarıyla oluşan bir borç ilişkisidir. Türk Borçlar Kanunu’na göre sözleşmeler, yazılı veya sözlü şekilde kurulabilir. Ancak hukuki güvenlik açısından yazılı yapılmaları önemlidir.

Taraflar, kanuna aykırı olmamak kaydıyla istedikleri konuda sözleşme yapma özgürlüğüne sahiptir. Bu özgürlük, aynı zamanda sorumluluk da doğurur; çünkü taraflar sözleşmeyle bağlı hale gelir.

Geçerli Bir Sözleşmenin Taşıması Gereken Unsurlar

Bir sözleşmenin geçerli ve bağlayıcı olabilmesi için bazı temel şartları taşıması gerekir. Bunlar sağlanmadığında sözleşme ya geçersiz sayılır ya da hükümsüz olur. Bu unsurlar şunlardır:

• Tarafların ehliyeti: Sözleşmeyi yapan kişilerin fiil ehliyetine sahip olması gerekir. Aksi halde yapılan sözleşme geçersiz olur. Reşit olmayan ya da kısıtlı bireyler ancak yasal temsilcileri aracılığıyla sözleşme yapabilir.

• Karşılıklı ve uyumlu irade beyanı: Sözleşmenin tarafları serbest iradeleriyle ve karşılıklı olarak anlaşmalıdır. Yanılma, aldatma ya da korkutma ile alınan rızalar geçerli kabul edilmez.

• Sözleşme konusu: Taraflar arasında kararlaştırılan konu belirli, mümkün ve hukuka uygun olmalıdır. Örneğin yasa dışı bir faaliyet için yapılan anlaşma geçersizdir.

• Şekil şartı: Kanunda açıkça belirtilen hallerde sözleşmenin belirli bir şekilde yapılması gerekir. Örneğin taşınmaz satış sözleşmeleri noterde resmi şekilde düzenlenmelidir.

Bu unsurlar olmadan yapılan sözleşmeler, tarafların haklarını güvence altına almak yerine ileride uyuşmazlıklara neden olabilir.

Sözleşmede Yer Alması Gereken Temel Maddeler

Her sözleşmenin niteliğine göre farklı içerikleri olabilir. Ancak genel anlamda aşağıdaki başlıkların her sözleşmede bulunması tavsiye edilir:

• Tarafların açık kimlik bilgileri

• Sözleşmenin konusu

• Hak ve yükümlülüklerin ayrıntılı açıklaması

• Süre ve yürürlük tarihi

• Ücret, ödeme şartları, faiz oranları (varsa)

• İfa yeri ve zamanı

• Fesih koşulları ve cezai şartlar

• Uyuşmazlık halinde yetkili mahkeme veya tahkim bilgisi

• Tarafların imzası ve tarih bilgisi

Bu başlıklar, sözleşmenin ileride yorumlanmasını kolaylaştırır ve olası uyuşmazlıklarda delil niteliği taşır.

Sık Yapılan Hatalar

Sözleşmelerde en çok karşılaşılan sorunlardan bazıları şunlardır:

• Maddelerin belirsiz veya yoruma açık bırakılması

• Sürelerin ve cezai şartların net belirtilmemesi

• Taraflardan birinin imzasının eksik olması

• Yürürlük tarihinin yazılmaması

• Sözleşmeye ekli belgelerin belirtilmemesi

Bu tür hatalar, sözleşmenin geçersiz sayılmasına veya dava sürecinde alacaklı tarafın hak kaybı yaşamasına neden olabilir. Ayrıca üçüncü kişilere karşı yapılan işlemlerde sözleşmenin delil olarak kullanılması zorlaşır.

Özel Sözleşmelerde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Bazı sözleşme türleri, standart düzenlemelere göre daha özel hazırlık gerektirir. Örneğin:

• Kira sözleşmelerinde tahliye taahhüdü açıkça düzenlenmelidir.

• Hizmet sözleşmelerinde işin kapsamı, süresi ve ücret detaylı biçimde belirtilmelidir.

• Satış sözleşmelerinde teslimat şekli, garanti süresi ve ayıplı mal hükümleri yer almalıdır.

• Ticari sözleşmelerde tarafların ticaret unvanları ve yetkili kişilerin imza sirküleri dosyada bulunmalıdır.

Her özel sözleşmede, ilgili sektöre ait özel düzenlemelere de dikkat edilmelidir.

Sözleşme Hazırlarken Hukuki Danışmanlık Almak Neden Önemlidir?

Sözleşme hazırlamak, sadece metin yazmak değildir. Hukuki bilgi, yorum ve öngörü gerektiren bir iştir. Basit bir eksiklik bile ileride dava konusu olabilir. Bu nedenle özellikle yüksek maddi değerli, ticari ya da uzun vadeli ilişkilerde mutlaka uzman bir hukukçudan destek alınmalıdır.

Hukuki danışmanlık sayesinde:

• Sözleşme maddeleri açık ve bağlayıcı hale getirilir

• Tarafların hakları en iyi şekilde korunur

• Olası uyuşmazlıkların önüne geçilir

• Geçerlilik ve uygulanabilirlik riski ortadan kaldırılır

Sözleşme, karşılıklı güveni ve sorumluluğu belgelendiren bir araçtır. Ancak güvene dayalı ilişkiler bile zamanla bozulabilir. Bu nedenle sözleşmelerin açık, anlaşılır ve hukuken sağlam temellere dayanması büyük önem taşır. Hak kaybı yaşamamak için her adımı dikkatle planlamak ve gerekiyorsa profesyonel destek almak, en doğru yaklaşım olacaktır.